Walcownia cynku Szopienice - Katowice

 Walcownię cynku w Szopienicach wybudowano w latach 1903-1904 obok Huty Bernhardi, tuż przy linii kolejowej Szopienice-Siemianowice. Należała do firmy Georg von Gisches Erben, a celem budowy było uzyskanie większych zysków, które gwarantowała walcownia blach niż sprzedaż odlanych płyt cynkowych. 

Hala główna Walcowni miała 91 metrów długości, 20 metrów szerokości i 5,1 metra wysokości. Hala maszynowni miała 70 metrów długości i 6 metrów szerokości. Oprócz tych dwóch hal wybudowano kotłownię wyposażoną w 8 kotłów parowych, chłodnię kominową oraz wytwórnię opakowań drewnianych. W hali głównej zainstalowano urządzenia ciągu technologicznego, który był wyposażony w:

• dwa piece topielne opalane węglem kamiennym o pojemności 50 ton
• piec grzewczy do płyt
• karuzelę odlewniczą z 24 formami chłodzonymi wodą
• walcarkę wstępną (urządzenia wykonane przez „Donnersmarckhütte” w Zabrzu w 1904 r.)
• 3 walcarki wykańczające (urządzenia wykonane przez „Donnersmarckhütte” w Zabrzu w 1904 r.)
• 2 nożyce wstępne do cięcia blach
• 2 nożyce wykańczające do blach

Piec topielno-rafinacyjny służył do uszlachetniania i roztopienia cynku przed walcowaniem. Technologia produkcji blach cynkowych wymagała niezanieczyszczonego metalu, natomiast cynk dostarczany z wydziałów destylacji cynku zawierał 98% czystego cynku i 2% zanieczyszczeń w postaci ołowiu. W piecu płyty cynkowe były ponownie topione a ołów jako cięższy opadał na dno, pozostawiając na powierzchni czysty cynk, który był przelewany do form w karuzelach odlewniczych.

W budynku maszynowni zainstalowano 4 maszyny parowe o mocy 250 KM każda, które zostały wyprodukowane w 1903 roku przez firmę „Wilhelmshütte A.G. Bei Sprottau”. Maszyna parowa napędzała walcarkę poprzez wał, na którym zamocowano 30 tonowe koło zamachowe o średnicy 7 metrów. Do napędu pompy wody obiegowej oraz pompy próżniowej służyła 75 konna maszyna parowa.

W 1904 roku w Walcowni zatrudnionych było 144 pracowników dzięki którym wyprodukowano 6091 ton blach cynkowych. Grubość produkowanych blach zaczynała się 0d 0,1 mm.

W 1917 roku rozbudowano halę główną wydłużając ją o 91 metrów. Dodatkowo zainstalowano:

• 2 walcarki wstępne do taśm
• 3 walcarki wykańczające do taśm
• nożyce do taśm
• 2 piece do podgrzewania zwojów taśm
• prasę 1000 tonową z prostarką
• prasę 300 tonową
• piec do podgrzewania prętów o średnicy 130 mm i długości 700 mm
• piec do podgrzewania prętów o średnicy 75 mm i długości 450 mm
• walcarki do drutu
• nożyce

Te zmiany pozwalały na uruchomienie produkcji taśm, szyn i drutu cynkowego.

Po zakończeniu I wojny światowej, która wymusiła nieco inny asortyment produkcji, rozpoczęto produkcję kubków bateryjnych. Ten profil produkcji zakończono w 1933 roku.

Po II wojnie światowej w niewielkim stopniu zmodernizowano istniejące urządzenia.

Produkcja z roku na rok malała co doprowadziło, iż po 97 latach pracy Walcownia została w 2002 roku zamknięta.

Źródło: szopienice.org;  

Rudahamer - kolonia robotnicza w Rudzie Śląskiej

„Rudahamer” - kolonia robotnicza w Kuźnicy Rudzkiej zlokalizowana przy ulicy Sobieskiego i Szczęść Boże. Nazwa Kuźnicy Rudzkiej związana jest działającą tu nad rzeką Bytomką do lat 20-tych XIX w. kuźnicą, której właścicielem był Jan Gierałtowski. Gierałtowski zakupił w 1540 roku Rudę wraz z zamkiem, folwarkiem i kuźnicą. W 1798 roku właścicielami majoratu rudzko-biskupicko-pławniowickiego zostali Ballestremowie. 

Kolonię wybudowano dla pracowników zakładów przemysłowych Borsiga w Biskupicach należących do rodziny Ballestrem. Kolonię budowano dwuetapowo. W latach 1899-1906 wybudowano zasadniczą część kolonii w skład której wchodziły 152 mieszkania, obiekty usługowe jak sklep, pralnia, łaźnia, robotnicze kasyno, park.

Budowę rozpoczęto od postawienia 26 domów mieszkalnych po północnej stronie drogi. Po 1906 roku wybudowano kolejne 12 domów po południowej stronie drogi. Czterorodzinne budynki murowane są z cegły i posiadają skromne detale architektoniczne. Częściowo są podpiwniczone. 

Budynki przykryto dachami wielospadowymi pokrytymi ceramiczna dachówką. Każde mieszkanie posiada osobne wejście od tyłu i przodu przybudówek. W skład każdego mieszkania wchodzi kuchnia, pokój i alkierz na parterze oraz pokój i strych na poddaszu. Schody prowadzące na poddasze znajdują się w kuchni. Ubikacje i pomieszczenia gospodarcze znajdują się w przybudówkach. 

Każdemu mieszkaniu przynależny był ogródek.

Przez osiedle biegła bardzo szeroka droga wykonana z żużla wielkopiecowego przykrytego kamienna nawierzchnią, której budowę rozpoczęto w 1893 roku. Drogą biegła linia tramwajowa, od 1896 roku kursował tędy elektryczny tramwaj łączący Zabrze z Bytomiem.

W latach 1908 -1910, w sąsiedztwie parku wybudowano szpital Spółki Brackiej, jako uzdrowiskowy dla pracowników zakładów górniczych. Po powstaniach śląskich i plebiscycie na Śląsku, podziale majoratu na część należącą do Polski i część należącą do Rzeszy Niemieckiej po niemieckiej stronie wybudowano nowe połączenie drogowe wyposażone w linie tramwajową (obecna ulica Bytomska w Zabrzu). Skutek był taki, iż torowisko na ulicy Sobieskiego rozebrano.

 Dawne kasyno robotnicze

Budynek dawnego Urzędu Celnego, który funkcjonował w latach 1922-1932 i stanowił przejście graniczne pomiędzy Polską a Niemcami

To zatrzymało dalszy rozwój osiedla które jakby utraciło swoje znaczenie. 25 lat po wybudowaniu szpitala, w 1934 roku złożono wniosek o jego rozbiórkę podając jako przyczynę występujące szkody górnicze. Wszystkie budynki wchodzące w skład tego osiedla zachowały się do dziś mając oryginalną bryłę główną.

 Pozostałość po dawnym szpitalu Spółki Brackiej

Staw Szkopa w parku im. Jana III Sobieskiego

Mapa kolonii z 1916 r.

źródło: www.rudaslaska.pl

Żarki - cmentarz żydowski

W Żarkach, na Kirkowie, przy ul. Polnej, zachował się jeden z największych żydowskich cmentarzy na jurze.

To jeden z trzech cmentarzy żydowski w Żarkach, który został założony w 1821 roku, przetrwał i zajmuje powierzchnię 1,5 ha. Drugi znajdował się przy ul Górki. Dziś upamiętnia go pomnik z fragmentem wmurowanej macewy.

Do naszych czasów na kirkucie przy ul. Polnej zachowało się ok. 1100 macew w całości lub częściowo uszkodzonych. Najstarszy nagrobek pochodzi z 1835 roku.

W przypadku cmentarzy żydowskich istotną zasadą jest nienaruszalność grobu. Cmentarzy żydowskich nie wolno rozkopywać, likwidować, a grób nie może być ponownie wykorzystany.

Jeśli cmentarz jest już przepełniony i nie ma możliwości dokupienia gruntu, na starych grobach usypywano grubą warstwę ziemi, w której grzebano kolejne zwłoki.

Cechą charakterystyczną cmentarzy żydowskich jest podział terenu na część męską, żeńską i dziecięcą. W pobliżu wejścia chowano osoby zasłużone dla lokalnej ludności, rabinów, cadyków.

Na cmentarzach żydowski zakopywano również zniszczone wyposażenie synagog zawierające imię Boga, np. zniszczone zwoje Tory.

Macewy czyli tablice nagrobne mają zwykle formę prostokąta i wykonane są z szarego lub żółtego piaskowca, czasami granitu i wapienia. Nawiązują kształtem do bramy, symbolu przejścia z życia ziemskiego do życia w innym świecie. Macewa ma najczęściej półkoliste lub trójkątne zwieńczenie. Występuje również zwieńczenie prostokątne. Zazwyczaj zwrócona jest w kierunku wschodnim. Żydowskie nagrobki były kiedyś malowane na żółto, niebiesko lub czerwono.

Macewa składa się z niewielkiego cokołu, części środkowej z inskrypcją i części reliefowej. W części reliefowej w symboliczny sposób prezentowano imię lub przydomek zmarłego, jego zawód lub pełnioną funkcję, cechy charakteru lub zasługi dla gminy. Najważniejsze są symbole umieszczone pośrodku. Rzadkością są macewy żeliwne, które w przypadku Żarek zachowały się trzy, niestety w stanie uszkodzonym. Znaleziono je na terenie Sanktuarium Leśniowskim. W czasie wojny Niemcy żeliwne macewy kazali wywieźć, prawdopodobnie w celu przetopienia.

Symbolika na macewach zaczęła pojawia się w XVI wieku:

menora, święty siedmioramienny świecznik – symbol judaizmu

winne grona – symbol ludu Izraela, owocnej pracy i bogactwa duchowego; w przypadku nagrobka kobiecego płodność

lew – znak pokolenia Judy

świecznik – najczęstszy symbol nagrobków kobiecych jako, że kobieta strzeże ogniska domowego i zapala świece na szabat

dłonie w geście błogosławieństwa – symbol na nagrobkach mężczyzn z pochodzenia kohanim (kapłan) z rodu Aarona

misa i dzban – na nagrobkach pozostałych potomków Lewiego

księgi – symbol zawodu księgarza, uczonego, studiującego Torę, rabina, nauczyciela

korona – zwieńczenie Tory, symbol pobożności i uczoności; przekrzywiona oznaczała, że nieboszczyk był głową rodziny lub gminy

skarbonka, puszka ofiarna – symbol dobroczynności zmarłego i hojności wobec potrzebujących

gęsie pióro lub kałamarz – symbol sofera przepisującego tekst Tory

lancet – symbol mohera dokonującego obrzezań

moździerz – symbol aptekarza

wąż Eskulapa – symbol lekarza

złamane drzewo – symbol nagłej śmierci; jeśli z drzewa wyrastają liście śmierć w młodym wieku

całun, kolumny – symbole śmierci

palma – symbol Judy, obfitości i narodowego odkupienia

instrumenty muzyczne – symbol artysty, muzyka; odnoszą się do imienia Miriam

Niektóre imiona zmarłych symbolizowały wyobrażenia zwierząt:

lew – Ariego, Lejba, Judę

jeleń – Cwiego, Hirsza, Naftalego

niedźwiedź – Downa, Bera

wilk – Wolfa, Zeewa, Beniamina

ptak – Ciporę, Fejgę

gołębica – Jonę, Taube

pelikan – symbol rodzicielskiej troski i poświęcenia

Na macewach spotyka się czasami symbol wyrzeźbionej kłódki lub rygla, który nawiązuje do dawnego zwyczaju składania do grobu kłódki; zmarły nie może przekazywać tego co się dzieje na tamtym świecie.

Dla okazania szacunku zmarłym na terenie cmentarza żydowskiego nie wolno spożywać jedzenia, pić, a mężczyźni powinni nosić nakrycie głowy.

Nie można również skracać sobie drogi przez cmentarz.

Źródło: Żydowski Instytut Historyczny; Przewodnik po cmentarzu żydowskim w Łodzi