Kopalnia Karsten-Centrum - Bytom

Kopalnia Karsten-Centrum powstała na terenach byłej kopalni galmanu „Teresa” kupionej przez Thiele-Winklera. Kiedy skończyły się tam złoża galmanu, na głębokości ok. 90 metrów dotarto do złóż węgla. 2 listopada 1859 r. nadano Śląskiemu Towarzystwu Akcyjnemu kopalń i hut cynkowych pole węglowe „Centrum”. Drugie kopalniane pole, „Karstena” nadano 17 sierpnia 1860 r.

Śląskie Towarzystwo Akcyjne nabyło jeszcze w 1872 roku dwie kopalnie, „Bytom” i „Komet” należące do hrabiego Henckla Donnersmarcka. Przystąpiono do głębienia szybów, co jak często bywało nie było łatwe. Wskutek licznych awarii pomp odwadniających, które miały miejsce w 1874 roku musiano przerwać prace na głębokości 155 m. Dopiero sprowadzenie w 1876 roku nowej pompy odwadniającej systemu Wolfa o mocy 870 KM zdecydowanie poprawiło sytuację.

Pierwszą tonę węgla wydobyto w 1878 roku, z poz. 231. Kopalnia powstawała w latach 1872-1878.

Jako datę jej powstania podaje się też rok 1881, kiedy to zakończono wszystkie prace przygotowawcze na kopalni i była ona przygotowana do wydobycia. W 1882 roku wybudowano sortownie i budynek gospodarczy. Załoga liczyła wówczas 260 ludzi. W kolejnych latach uruchomiono płuczkę węgla, dodatkowy boczny tor kolejowy oraz rozbudowano kotłownię.

Od samego początku kopalnia miała problemy z wodą, co w połączenie z ukształtowaniem geologicznym powodowało szereg problemów. Między innymi do kopalni przedostawała się woda i muł, co powodowało nawet kilkumiesięczne przerwy w wydobyciu.

30 maja 1890 r. woda zalała kopalnię aż pod zrąb szybu na 176 m. Dopiero we wrześniu 1890 r. zakończono prace związane z odwadnianiem kopalni.

W latach 1912-1913 prowadzono prace poszukiwawcze w szybie Vuelersa. W roku 1929 na kopalni pracowało 4486 osób. Wkrótce wskutek kryzysu zwolniono 1000 osób, a kolejne 560 w 1931 r.

Po przejęciu władzy przez Hitlera wydobycie wzrosło, a szyb II pogłębiono do 586 m. W 1937 wydobycie osiągnęło ponad 1,5 mln ton. W czasie II wojny światowej nie inwestowano w kopalnię a Niemcy prowadzili gospodarkę rabunkową.

Niemiecką nazwę kopalni Karsten-Centrum, po II wojnie światowej zmieniono na „Centrum”.

W 1950 roku kopalni nadano nazwę „Dymitrow”, od nazwiska bułgarskiego działacza komunistycznego, Georgija Dymitrowa. 

Najwyższy poziom wydobycia uzyskano 1979 roku, a było to prawie 12,5 tys. ton węgla na dobę.

W 1990 roku powrócono do powojennej nazwy kopalni - „Centrum”. We wrześnie 1993 r. do KWK „Centrum” przyłączono KWK „Szombierki” tworząc „Centrum-Szombierki”.

W lipcu 1999 roku KWK „Centrum-Szombierki” postawiono w stan likwidacji. Z kopalni wydzielono część produkcyjną ZG „Centrum” sp. z o.o., a pozostałą część przekazano do BRSK.

To spowodowało, że dość duże złoże węgla z pola szombierskiego znalazło się poza obszarem górniczym ZG „Centrum”. 1 lutego 2003 roku, ZG „Centrum” stał się częścią Kopani Węglowej.

W 2005 roku ZG „Centrum” włączono do kopalni Bobrek tworząc KWK Bobrek-Centrum.

Złoża kopalni udostępniono 5 szybami: Budryk, Skarga, Staszic, Rejtan, Witczak.

Szyb Skarga to główny szyb wydobywczy z poziomu 585. Wyposażony jest w 2 skipoklatki o ładowności 12 t. Wieża szybu jest z lat 40-tych XX w.

Wieża szybu Budryk ma 64,8 m wysokości, a maszyna wyciągowa jest na 48 metrach. Budryk ma 2 przedziały. Pierwszy zachodni oddany w 1969 roku do poziomu 774 m i drugi wschodni oddany w 1973 roku do poziomu 930 m. Każdy przedział wyposażony jest w 2 skipoklatki (12,5 t).

Szyb Rejtan dawniej był głównym szybem wydobywczym i wyposażony był w cztery klatki czteropiętrowe, Zgłębiony jest do poziomu 774 i obsługiwały go dwie maszyny parowe.

Po zbudowaniu szybu Budryk, Rejtan stał się szybem materiałowo-zjazdowym wyposażonym w maszynę elektryczna ZUT Zgoda z 1978 r.

Staszic, to szyb wydechowo-materiałowy zgłębiony do poziomu 774 m.

/źródło: Informator historyczny Kopalń Bytomskiego Zjednoczenia Przemysłu Węglowego /