Szyb Maciej - Zabrze

Szyb Maciej znajdujący się w Zabrzu-Maciejowie należał do kopalni „Concordia”. W 1843 roku hrabia Łazarz Henckel von Donnersmarck uruchomił kopalnię „Concordia” w pobliżu najstarszej zabrzańskiej kopalni „Amalia”. W 1876 roku „Amalia” została włączona do „Concordii”.

Ponieważ zapotrzebowanie na węgiel wzrastało, modernizowano i rozbudowywano kopalnię, pogłębiano istniejące szyby 
i głębiono nowe. Główny szyb kopalni – szyb „Concordia” miał 575 m głębokości. 3 kilometry na zachód od głównego szybu kopalni, w 1922 roku rozpoczęto drążenie szybu „West Schacht” (Maciej – nazwa zmieniona w 1945 r.). Szyb drążono kilka lat z powodu niesprzyjających uwarunkowań geologicznych. Zgłębiono go do 198 m. Obudowę szybu o grubości 50 cm wymurowano na zaprawie cementowej. Pełnił funkcję wentylacyjną i odwadniającą. W ograniczonym zakresie pełnił również funkcję szybu wydobywczego, materiałowego i zjazdowego. Z kopalnią został połączony przekopem „Belfort” na poziomie 220 m. Nad szybem postawiono stalową wieżę wyciągową oraz budynek nadszybia, w którym znajdowała się sortownia i waga. Waga firmy Schönfeldrer z Wrocławia obsługiwała odbiorców indywidualnych. Wieżę o wysokości 29 metrów wykonała Donnersmarckhütte AG Zabrze.

Taras widokowy znajduje się na wysokości 24,5 m. Średnica kół linowy wynosi 300 cm.

Obok budynku nadszybia wybudowano maszynownię, w której zainstalowano elektryczna maszynę wyciągową. Przy nim znajduje się budynek rozdzielni i przetwornicy. Przetwornicę maszyny wyciągowej produkcji Simens – Schuckert Werke AG Berlin wybudowano w latach 1925-1928.

Obok szybu znajduje się budynek wentylatora elektrycznego systemu Guibal. W 1942 roku w budynku nadszybia zlikwidowano sortownię, w miejsce której urządzono markownię i lampownię.

Zmiana ta podyktowana była zwiększeniem w tym okresie funkcji zjazdowej szybu. W budynku nadszybia dobudowano w 1942 roku bunkier na wydobywany kamień, który torami wywożono na pobliską hałdę. W 1928 roku Gwarectwo Castellengo-Abwehr utworzyło zakład wodociągowy, który zagospodarował nadmiar wody wokół szybu. Przy szybie Maciej była stacja pomp wyposażonych w chloratory do jej odkażania. Zakład Wodociągowy zaopatrywał w wodę miasta i gminy na odcinku Bytom-Gliwice, a główny wodociąg biegł wzdłuż torów kolejowych.

Kolejne przebudowy szybu miały miejsce w roku 1959, 1972 i 1985. Z końcem lat 70- tych XX w. w rejonie szybu Maciej z powodu wyczerpania zasobów zanikało wydobycie węgla.

Szyb miał być zlikwidowany jednak dzięki staraniom Przedsiębiorstwa Górniczego Demex do tego na całe szczęście nie doszło. Demex zaproponowało kopalni przejęcie szybu i urządzenie w nim głębinowego ujęcia wody. W 1995 roku Demex przejmuje szyb i rozpoczynają się przygotowania do rewitalizacji całego obiektu i wykorzystania go do celów turystycznych. 
W tym celu wykonano szereg prac konserwacyjnych, budowlanych i odnawiających zarówno budynki jak i wyposażenie. 
W latach 2007-2010 przeprowadzono remont wieży wyciągowej, maszyny wyciągowej i jej wyposażenia. Budynek maszynowni oraz rozdzielni wyremontowano w latach 2009-2010. Prace konserwatorsko-remontowe wagowni oraz budynku nadszybia wykonano między 2011 a 2014 rokiem.

Obecnie pięknie wyremontowany szyb Maciej stanowi dużą atrakcję turystyczną. W budynku nadszybia urządzono dwupoziomową restaurację, bistro, salę bankietową oraz biuro obsługi turystów. Zainstalowane w szybie dwie pompy głębinowe tłoczą wodę do pobliskiej Stacji Wodnej. Tam jest filtrowana, a efektem końcowym jest średnozmineralizowana, wapniowo-magnezowa woda o dobrych właściwościach smakowych.

Na placu drzewnym, obok budynków znajduje się odwrócony wiadukt kolejowy pełniący dziś funkcję plenerowej sceny.

Z wieży wyciągowej można podziwiać panoramę Zabrza, a o historii kopalni opowie nam przewodnik pokazując jej wyposażenie i urządzenia.

(źródło: „Concordia, Ludwik, Pstrowski, Szyb Maciej w Zabrzu”)