Dobra Brynek kupił od Friedricha
Hetzko (radcy sądowego) w 1823 roku Bernhard Rosenthal, który
przybył z rejonu Wrocławia. Kolejnym właścicielem był jego syn,
Otto von Rosenthal, a od 1888 roku Hugo von Rosenthal. Od 1899 roku
Brynek przeszedł w ręce córki Hugona – Barbary.
Pałac powstał w 1829 roku. W 1872
roku Otto von Rosenthal przebudował pałac w oparciu o plany
niemieckiego architekta, Karla Johanna Lüdecke.
Między innymi dobudowano dwa skrzydła boczne.
W 1904 roku Brynek nabył hrabia Hugo
II Henckel von Donnersmarck z Siemianowic Śl., który od dłuższego
czasu interesował się tymi dobrami.
Rok po nabyciu Brynka, w 1905 roku,
Hugo przystąpił do przebudowy pałacu, rozbierając główny budynek
w 90% do fundamentów. Przebudowę zlecił architektowi z Wrocławia,
Karlowi Grosserowi. Główną bryłę pałacu poszerzono i podwyższono
oraz rozbudowano skrzydła boczne. Dobudowano neobarokową kaplicę
pod wezwaniem św. Franciszka z Asyżu i św.Huberta połączoną z zachodnim skrzydłem
neobarokowym korytarzem.
Front kaplicy ozdobiony jest owalną
płaskorzeźbą przedstawiającą Matkę Boską z Dzieciątkiem.
W kaplicy zachował się do dziś
jedynie oryginalny witraż główny w prezbiterium.
Budowla osadzona jest na planie
podkowy. Pałac przykryto mansardowym dachem z lukarnami. Od strony
południowej na park wychodzi duży taras. Pałac posiada dwie
okazałe, ośmioboczne wieże zakończone cebulastymi hełmami.
Od
strony południowej, po obu stronach wyjścia z pałacu na taras,
znajdują się płyty z piaskowca z reliefami, na których
przedstawiono różne rodzaje ekwipunku myśliwego. Szczególnie
ozdobiony jest środkowy ryzalit z portykiem przed głównym
wejściem.
Przy podjeździe postawiono dwie wysokie, kolumnowe
latarnie, zakończone kloszami z elementami aniołów, na przemian z
twarzami mężczyzny i kobiety. Nad wejściem do pałacu od północy
umieszczono cztery, ponad dwumetrowej wysokości rzeźby
symbolizujące zawody wykonywane przez okoliczną ludność: rolnika
– żniwiarka z sierpem i wiązką kłosów, leśnika – mężczyzna
z oszczepem i rogiem, rybaka – kobieta z siecią i hutnika –
robotnik z kowadłem i zębatym kołem.
Elewacja pałacu bogata jest
w zdobienia architektoniczne.
Obiekt zbudowano w ciągu jednego roku,
co zapisano na frontowej ścianie pałacu.
Hrabia krótko cieszył się
przebudowanym pałacem, gdyż zmarł w Brynku 2 kwietnia 1908 roku.
Po nim posiadłość objął jego syn
Edgar. Prace przy przebudowie zakończono 22 maja 1908 roku, a całość kosztowała 3 mln marek w złocie. Po przebudowie pałacu
Donnersmarckowie starali się zaprosić do Brynka cesarza Wilhelma
II, czego jednak nie udało im się dokonać. Zarządcą dóbr Edgara
Henckla von Donnersmarck został Aleksander Vlahovitis von
Dragomirest. Edgar zmarł 14 maja 1939 r., a po nim włości przejął
jego syn Karl, który w styczniu 1940 roku zginał na wojnie. Wówczas
dobra przeszły w ręce jego trzech córek: Wilhelminy, Zofii i
Karoliny.
Donnersmarckowie nie ukrywali niechęci do narodowego
socjalizmu. Hitlerowcy zmusili siostry do opuszczenia pałacu, w
którym najpierw otwarto szkołę dla członków Hitlerjugend, a
później Seminarium Nauczycielskie im. Adolfa Hitlera.
Kaplicę
przerobiono na nazistowską bibliotekę. Siostry po opuszczeniu
pałacu zamieszkały w domu ogrodnika, nieopodal kotłowni. Prochy
czterech potomków rodu Donnersmarcków spoczywające wcześniej w
krypcie kaplicy pod koniec lat 30 przeniesiono do rodzinnej krypty w
kościele NMP w Bytomiu. Nim 21 stycznia 1945 roku czerwonoarmiści
wkroczyli do pałacu, rodzina Donnersmarcków wyjechała do Niemiec.
Obok pałacu znajdują się zabudowania
gospodarcze, nad którymi dominuje okrągła wieża ciśnień z 1905
roku z zegarem. Wieża ciśnień jest jednocześnie bramą wjazdową
na dziedziniec gospodarczy, nad którą umieszczony jest kartusz
herbowy Donnersmarcków.
W dawnej ujeżdżalni koni aktualnie mieści
się sala gimnastyczna. Do zabudowań gospodarczych należy stajnia,
wozownia, oranżeria, oficyny mieszkalne , kotłownia.
Całe szczęście, że zawierucha II
wojny światowej nie dokonała w pałacu zniszczeń, dzięki czemu
zachowały się: piękna klatka schodowa z granitowymi schodami,
stiukowe balustrady z ozdobnymi tralkami, kaplica, biblioteka z
drewnianą boazerią i kominkiem, sala marmurowa, stolarka drewniana,
witraże, lustra, żyrandole, rokokowe wazony na marmurowych
postumentach, piękne stiuki i sklepienia.
Od 1945 roku w pałacu mieści się
średnia szkoła leśna.
31 lipca 1994 roku potomkowie
Donnersmarcków powrócili do Brynka, gdzie odbywały się
uroczystości 50 rocznicy ślubu Marii Karoliny i Clemensa von
Kgenecka.
Pałac otacza 36 hektarowy park w stylu
angielskim założony w 1829 roku. Prowadzą do niego dwie główne
bramy wjazdowe z kordegardami. Północną stronę parku ogranicza
rzeka Stoła.
Występują w nim liczne gatunki drzew i krzewów:
między innymi różne odmiany cyprysów i żywotników, choiny
kanadyjskie, daglezje, świerki, buki, wiązy, dęby szypułkowe.
W
1946 roku z inicjatywy dendrologa inż. Henryka Dedera w parku
wydzielono 5 hektarowy obszar, na którym utworzono ogród
botaniczny, a w nim: trzy stawy prezentujące ekosystemy wodne,
torfowisko z florą bagienną, alpinarium, ogródki z ziołami i
roślinami leczniczymi, liczne pergole z pnączami. W ogrodzie
botanicznym znajduje się ciekawa donica wsparta na głowach czterech
psów, zdobiona ornamentami roślinnymi.
Źródło: tlbrynek.edu.pl;
polskiezabytki.pl;montes.pl
