Początki
kopalni „Hohenzollern” - Szombierki, to 28 marca 1854 roku, kiedy
to szychtmistrz Joschonek dokonał odkrycia złóż węgla, 300 m od
kościoła św.Małgorzaty. 14 grudnia 1855 r. Urząd Górniczy nadał
Joschonkowi pole górnicze „Hohenzollern” o pow. 1 033 137 m kw.
Z braku
odpowiednich środków finansowych Joschonek nie mógł wybudować
kopalni, dlatego odsprzedał swoje udziały E.Kramerowi z Rozbarku.
Ten z kolei sprzedał je bankierowi bytomskiemu Friedländerowi.
Właścicielką gruntów była wówczas hrabina Johanna Schaffgotsch.
W 1865 roku Spółka Schaffgotschów odkupiła od bankiera pozostałe
udziały stając się jedynym właścicielem.
Budowę
kopalni rozpoczęto 15 listopada 1869 roku drążeniem szybu Kaiser
Wilhelm (Krystyna) oraz szybu odwadniającego „Hohenzollern”
(Ewa). Uroczyste otwarcie kopalni miało miejsce 8 lipca 1873 roku.
Początkowo szyb Krystyna zgłębiony był do 104,6 m, a ostatecznie
do poziomu 510 m. 5 września 1873 roku rozpoczęto wydobycie z
pokładu Maria. W 1880 r. węgiel wydobywano z 3 pokładów
Florentyna, Maria i Waleska. Rozpoczęcie drążenia kolejnego szybu
Kaiser Friedrich (Teresa) nastąpiło w lipcu 1888 roku. 9 grudnia
1890 roku szyb Teresa był gotowy do użytku. Tego samego roku przy
szybie Teresa uruchomiono sortownię.
Na
kopalni pracowano wówczas 12 godzin dziennie. Początkowo
przewietrzanie kopalni odbywało się w sposób naturalny szybami
wydechowymi Krystyna i Teresa. Szybami wdechowymi były: szyb Ewa,
Janina i Jerzy.
Szyb
wentylacyjny Georg (Jerzy) położony był między Kolonią
Zgorzelec, a Hutą Zygmunt. Prawdopodobnie zlikwidowano go przed 1922
rokiem.
W 1885
roku wybudowano budynek cechowni. Wiosną 1888 roku szyb Ewa
przystosowano do jazdy ludzi głębiąc go do poziomu 250 m. Magazyn
materiałów i warsztaty wybudowano w 1890 roku. Kolejny szyb
Gemander (Janina), który był wentylacyjnym zgłębiono w 1894 r.
Dzięki wprowadzaniu nowoczesnych maszyn i urządzeń, uruchamianiu
nowych poziomów wydobywczych, wydobycie kopalni w 1880 roku wynosiło
233 tys.ton. W 1897 roku wybudowano łaźnię dla 700 górników,
którą rozbudowano w 1921 r. W 1898 roku przy szybach wydechowych
zabudowano wentylatory typu „Rateau”, które tłoczyły powietrze
do kopalni. Na własne potrzeby w 1901 roku przy kopalni uruchomiono
elektrownię zakładową.
W 1904
r. przy granicy z Godulą wybudowano kolejny szyb „Sommer”
(Jadwiga), przy którym znajdowała się odkrywka piasku stosowanego
do podsadzki hydraulicznej.
Wprowadzając
w 1907 r. lampy karbidowe wyeliminowano olejowe. Aby zwiększyć
wydobycie w 1913 roku przebudowano szyb Ewa na wydobywczy, a szyb
Krystyna w 1920 r. zgłębiono do poziomu 340 m. Od 1882 do 1922 r.
kopalnia była częścią zakładu „ Paulus Hohenzollern”.
W tym
czasie zajmowała 17,1 km kw. powierzchni. Po podziale Śląska w
1922 roku kopalnia „Hohenzollern” pozostała w Niemczech. W 1922
roku wybudowano budynki dyrekcji i markowni. W 1924 roku pracę
rozpoczęła brykietownia o wydajności 150 tys. ton brykietów
rocznie. Od 1928 roku na ścianach pracowały maszyny wrębowe. W
okresie międzywojennym działało 5 szybów wydobywczych.
W 1929
roku przy szybie Krystyna postawiono nową wieżę wyciągową
basztową o konstrukcji stalowej, ryglowanej, nitowanej
przypominającej młot - pyrlik. Elewację wieży wyłożono
czerwonym klinkierem. Na wieży w 1933 roku zainstalowano jedną z
najmocniejszych maszyn wyciągowych w Europie o mocy 240 tys. kW.
Maszyny pochodziły z zabrzańskiej Huty Donnersmarck i wyposażone
były w silniki szwajcarskiej firmy Braun-Bovery. Zainstalowana w
1928 roku miała moc 2400 KM, a w 1933 roku 3262 KM. Elektryczne
maszyny wyciągowe zainstalowano na wysokości ok. 40 m. i napędzały
koła o średnicy 7 metrów. Sama wieża ma 57 m wysokości i 7
stalowych pomostów, skomunikowanych za pomocą dwubiegowych schodów.
W latach
30-tych przy szybie Ewa wybudowano bunkier na urobek o pojemności
800 ton.
W 1939
roku pracę rozpoczęła płuczka o wydajności 100 t na godzinę.
W 1882
wprowadzono na kopalni oświetlenie elektryczne zasilane prądnicą
prądu stałego 110 V.
W 1883
roku po raz pierwszy w Europie zastosowano pod ziemią elektrowóz
firmy „Simens” oraz wprowadzono przewóz łańcuchowy o napędzie
elektrycznym. Dzięki tym nowinkom ostatni koń opuścił kopalnię 8
lutego 1913 roku.
W czasie
działań wojenny kopalnia nie odniosła większych szkód i już 1
marca 1945 r. rozpoczęto ponownie wydobycie. Na kopalni pracowało
wówczas 1680 osób. W 1949 roku było to już 5 tys. osób.
Wydobycie stopniowo zwiększano, a poziom wydobycia z czasów wojny
osiągnieto w 1950 r.
1
stycznia 1970 r. połączono kopalnię Szombierki z kopalnią Karol w
Orzegowie. Wykonano wówczas wiele inwestycji poprawiających
ciągłość i wydajność pracy oraz bezpieczeństwo.
W 1971
r. uruchomiono stację sejsmiczną, która prognozowała stan
zagrożenia tąpaniami.
Niemcy
eksploatując kopalnię pozostawili pod miastem Bytom filary
ochronne, których nie wolno było wybierać. Eksploatacja tych
filarów rozpoczęła się w 1949 r. i miała negatywne skutki dla
miasta. Osiadanie terenu dochodziło do 1,6 m. Do roku 1980 wydobycie
było na poziomie 2,1 mln t rocznie, a w 1992 r. już zaledwie 850
tys. ton. Kopalnia powoli kończyła swoje istnienie. W 1993 r., 1
września kopalnię Szombierki przyłączono do kopalni Centrum pod
nazwą Centrum-Szombierki.
Ostatnią
tonę węgla wydobyto szybem Ewa 6 marca 1996 r. Od początku
istnienia kopalni, czyli od 1873 r. do 1996 r. na kopalni wydobyto 149
mln ton węgla. Z początkiem 1997 roku rozpoczęto likwidację
obiektów na terenie kopalni demontując urządzenia przy szybie
Janina, rozbierając wieżę szybową i wieżę ciśnień. Do 1999
roku zlikwidowano komin kotłowni, sortownię, płuczkę, cechownię,
domy mieszkalne. W listopadzie 1999 r. wysadzono szyb Teresa.
Pozostawiono szyb Krystyna i Ewa. Szyb Krystyna jest obecnie cennym
zabytkiem poprzemysłowym.
W
kościele Wniebowstąpienia Pańskiego przy ul. Wyzwolenia 85 wisi
obraz św.Barbary który trafił tu z likwidowanej cechowni kopalni
Szombierki.
(źródło: Historia Szombierek - J.Larisch, Z biegiem Bytomki - L.Kłos, E.Wieczorek)
(źródło: Historia Szombierek - J.Larisch, Z biegiem Bytomki - L.Kłos, E.Wieczorek)
Mapa z 1930 roku