Rowerowe wojaże: EC Szombierki

Charakterystycznym elementem krajobrazu Bytomia są między innymi trzy kominy elektrowni Szombierki. Zakład wybudowano w pobliżu kopalni Bobrek, za torami kolejowymi łączącymi Bytom z Gliwicami. Roboty ziemne związane z budową jednej z największych elektrowni węglowych na Śląsku, rozpoczęto przed I wojną światową. Jej usytuowanie, wewnątrz trójkąta który tworzą linie kolejowe pozwoliłoby do obrony elektrowni wykorzystać pancerne pociągi.

Budowę zakładu rozpoczęto po zakończeniu I wojny światowej, a inwestorem była należąca do Joanny Gryzik, spadkobierczyni majątku Karola Goduli, spółka Schaffgotsch Bergwerksgesellschaft GmbH. Zakład otwarto 29 listopada 1920 roku. Powierzchnia użytkowa całego kompleksu wynosi ponad 36 tys. m kw, a kubatura 322 tys. m sześć.

Cały kompleks budynków zaprojektował słynny duet architektów, Georg i Emil Zillmannowie. Przepięknie zaprojektowane budynki wzniesiono na 14 hektarowym terenie z cegły zwykłej, klinkierowej i glazurowanej. W skład kompleksu wchodziły: potężny budynek administracyjny, maszynownia, kotłownia, pompownia, rozdzielnia, wieża wodna „zegarowa”, wieża węglowa, budynek mieszkalny, chłodnie kominowe, zbiorniki wodne, warsztaty, stajnie dla koni oraz trzy kominy. Najwyższy komin ma 120 m wysokości, średnicę u podstawy 10,6 m, średnicę wylotu 6,6 m i wybudowano go w 1937 roku. Największym budynkiem jest hala maszynowni o powierzchni 2800 m kw i kubaturze ponad 52 tys. m sześć. W 1925 roku na wieży zamontowano podświetlany, czterostronny zegar marki Siemens und Halske, którego tarcze maja 5 metrów średnicy. Krótka wskazówka zegara ma 3 metry długości. Zegar na wieży sprzężony był z 50 zegarami na terenie zakładu. Pierwsze zainstalowane były cztery dwurusztowe kotły typu „Babcock”. Turbogenerator firmy WUMAG miał moc 12,8 MW. Między 1926 a 1937 rokiem rozbudowano kotłownię i maszynownię instalując 19 kolejnych kotłów jedno, dwu i trzyrusztowych. Dzięki temu moc elektrowni wzrosła z 12.8 MW w 1920 r. do 92 MW w 1944 r. W elektrowni pracowało wówczas 900 osób.

Elektrownia Szombierki dostarczała prąd do kopalń: Bobrek, Szombierki, Rozbark, Powstańców Śląskich, Karol, Paweł oraz do huty Bobrek i Pokój.

W celu zmniejszenia kosztów dostawy węgla w 1937 roku uruchomiono taśmociąg łączący elektrownię z pobliska kopalnią Bobrek. Wcześniej węgiel z kopalni Szombierki dowożono wąskotorówką. Szczęśliwe zakład w czasie II wojny światowej nie odniósł większych szkód. Wkrótce po wkroczeniu Armii Czerwonej do Bytomia Rosjanie zdemontowali część urządzeń i wywieźli je na wschód. Zdemontowano i wywieziono między innymi 3 kotły rusztowe, turbozespół i 2 transformatory. Zaraz po zakończeniu wojny władze przystąpiły do odbudowy elektrowni by uzyskać dawną moc. W 1955 roku elektrownia osiągnęła 108 MW mocy. Osiągnięto to wymieniając starsze urządzenia i montując 3 kotły pyłowe typu La Mont produkcji szwedzkiej. Zamontowano również 2 turbogeneratory typu Skoda o mocy 35 MW. Odbudowujący się po wojnie kraj, zakłady produkcyjne, huty, kopalnie, potrzebowały coraz więcej energii.

W 1958 roku elektrownię Szombierki włączono do przedsiębiorstwa „Zakłady Energetyczne Okręgu Południowego” w Katowicach. Od 1965 r. elektrownia coraz mniej produkowała energii, a coraz więcej ciepła dla nowo powstających osiedli mieszkaniowych. W 1969 roku elektrownia zmniejszyła moc do 68 MW. W kwietniu 1974 r. połączono elektrownię Szombierki i Miechowice tworząc „Zespół Elektrowni Bytom”. W 1976 r. nastąpiła kolejna zmiana, do elektrowni Szombierki i Miechowice dołączono elektrownię Zabrze i Halemba tworząc „Zespół Elektrowni Górnośląskich – Zachód”. W latach 70-tych XX w. zamontowano kocioł wodny typu WR25 oraz wybudowano rurociąg ciepłowniczy magistrali „Północnej”. W latach 80-tych dokonano kolejnych inwestycji. W roku 1980 wybudowano południową magistralę ciepłowniczą w kierunku osiedla Arki Bożka oraz zamontowano wymienniki ciepła 6 i 7. W 1987 wybudowano rurociąg parowy dla Zakładów Gumowych Górnictwa w Łagiewnikach. W 1992 roku uruchomiono parowy kocioł rusztowy OR-32. W 1993 roku ukończono budowę magistrali spinającej EC Szombierki z elektrownią Miechowice.

Od tego czasu znaczenie EC Szombierki jako dostawcy energii i ciepła drastycznie spadło. Dodatkowo sytuacja pogorszyła się gdy w 1998 roku, gdy weszły nowe normy ekologiczne i elektrownia przestała produkować energię elektryczną. Zakład zatrudniał wówczas zaledwie 97 osób.

Stopniowo zakład zawieszał produkcję a spółka w budynkach elektrowni zaczęła organizować różne wydarzenia kulturalne. Za działalność kulturalną ZEC Bytom w 2006 otrzymał nagrodę. W 2010 r. Elektrociepłownię Szombierki włączono do Szlaku Zabytków Techniki. Rok później zakład przejęło fińskie konsorcjum Fortum.

W kwietniu 2015 r. UM Bytom wydał zgodę firmie Fortum na wyburzenie pięciu chłodni kominowych. W lipcu 2015 roku doszczętnie spaliło się 20 m nieczynnego, zabytkowego taśmociągu prowadzącego z kopalni Bobrek. W czasie kiedy właścicielem było Fortum z terenu elektrowni w dziwnych okolicznościach zniknęło 800 m kw kostki brukowej oraz wycięto szyny kolejowe i zdemontowano rurociąg ciepłowniczy. Z hal znikły wszystkie urządzenia.

W 2016 roku EC Szombierki od Fortum odkupiła spółka Rezonator.

(źródło: "Historia Szombierek" - J.Larisch, "Z biegiem Bytomki"- L.Kłos, E.Wieczorek)